در دنیای امروز و در اکو سیستم سازمان و شرکت ها تغییرات بسرعت در حال شکل گیری هستند و این تغییرات هم بصورت بیرونی هم بصورت داخلی وجود دارند. این تغییرات بصورت عمده تاثیرات بسیاری بر سازمان ها می گذارند و بصورت بالقوه ممکن است برای سازمان مذکور بعنوان تهدید تلقی شوند. از این رو سازمان ها همواره بدنبال راهکارهایی هستند تا کمترین اسیب را از این تغییرات دریافت کنند یکی از رویکرد ها شاخص های مدیریت استراتژیک می باشد. این راهکارها سعی بر این دارند تا این تهدید ها را به فرصت های برجسته در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان تبدیل کنند.در این نوشتار سعی شده است تا شاخص های مدیریت استراتژیک را بررسی و فاکتور های مربوط به هرکدام را به تفیک توضیح دهد.
شاخص های استراتژیک
شاخص های استراتژیک از این جهت اهمیت می یابند چون تعیین مأموریت و اهداف سازمان در خلا صورت نمی گیرد، بلکه مبتنی بر اطلاعات موجود در سازمان و محیط آن است. به عبارت دیگر، مأموریت و اهداف سازمان تابع تغییرات محیط پیرامونی آن است. روش شناسایی شاخص های استراتژیک سازمان در چهار فاز طبقه بندی می شود:
فاز اول ) شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص های استراتژیک
- مرحله اول : برای شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص های استراتژیک، ابتدا بایستی به شناخت وضعیت موجود و شناسایی و ارزیابی عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر عملکرد سازمان، دست یابیم. شاخص های استراتژیک سازمان در این مرحله به شرح ذیل می باشد:
- شناخت مأموریت، اهداف، چشم انداز، ارزش ها و استراتژی های فعلی شرکت به جهت استخراج شاخص های استراتژیک سازمان .
- شناخت فرایندهای اصلی سازمان شرکت تحقیق و توسعه یسناپارس
- شناخت کسب و کار سازمان و شناسایی عوامل داخلی و خارجی ( محیطی) مؤثر بر کسب و کار به جهت استخراج شاخص های مدیریت استراتژیک
- شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان و محدودیت اجرایی جهت استقرار نظام مدیریت استراتژیک تهیه گزارش آسیب شناسی و تحلیل وضعیت
- ارائه راهکارهای استراتژیک کوتاه مدت
- مرحله دوم: سازماندهی و تشکیل کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک در مرحله بعد برای شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص های استراتژیک ، بایستی صورت پذیرد. شاخص های استراتژیک در این مرحله به شرح ذیل می باشد:
- تدوین ساختار سیاست گذاری و اجرایی کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک و تیم های تخصصی برنامه ریزی استراتژیک سازمان به هدف استخراج شاخص های استراتژیک شرکت تحقیق و توسعه یسناپارس
- تدوین شرح وظایف اعضای کمیته راهبری و تیم های تخصصی برنامه ریزی استراتژیک مشاوره در انتخاب اعضای کمیته و تیم های تخصصی به منظور شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه.
- آموزش مبانی مدیریت استراتژیک برای اعضای کمیته به جهت استخراج شاخص های مدیریت استراتژیک
- برگزاری جلسات توجیهی برای اعضای کمیته راهبری و تیم های تخصصی
فاز دوم) طراحی مدل مدیریت استراتژیک
- مرحله اول) شناسایی نیازمندی ها و اولویت های مدیران در برنامه ریزی استراتژیک و دریافت شاخص های استراتژیک به منظور طراحی مدل مدیریت استراتژیک دارای مراحلی بدین شرح می باشد:
- طراحی پرسشنامه و انجام مصاحبه با مدیران تحلیل و طبقه بندی نیازها و اولویت های مدیران شرکت تحقیق و توسعه یسناپارس
- برگزاری جلسات هم افزایی به منظور دریافت نقطه نظرات اعضای کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک
- بررسی و تحلیل بازخوردهای دریافتی از پرسشنامه های تکمیل شده
- مرحله دوم ) طراحی مدل مدیریت استراتژیک نیازمند بررسی تطبیقی مدل های برنامه ریزی استراتژیک با نیازها و اولویت های مدیران دارد و در این مرحله بایستی به موارد زیر توجه داشت:
- شناسایی و مطالعه مدل های برنامه ریزی استراتژیک
- تعیین معیارهای مطلوبیت مدل بر اساس طبقه بندی نیازها و اولویت های مدیران
- مرحله سوم) طراحی مدل مدیریت استراتژیک و مدل بومی برنامه ریزی بایستی بر طبق نقشه راه زیر صورت پذیرد:
- آنالیز مدل های شناسایی شده بر اساس معیارهای مطلوبیت مدیران سازمان
- تعیین اجزای اصلی مدل بومی برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک و تدوین سند معرفی مدل بومی مدیریت استراتژیک و در نهایت طراحی مدل مدیریت استراتژیک
فاز سوم) تعیین شاخص های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک
- مرحله اول) بازنگری بیانیه مأموریت، چشم انداز، ارزش های محوری و اهداف بلند مدت سازمان با هدف تعیین شاخص های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک، صورت می پذیرد و نیازمند طی کردن چنین مراحلی است:
- تعیین افق زمانی برنامه ریزی استراتژیک
- تدوین مأموریت جدید و تثبیت ماموریت قبلی سازمان بر اساس فلسفه تأسیس، حیطه فعالیت، مشتریان و ذینفعان
- تدوین بیانیه چشم انداز سازمان براساس مأموریت تعیین شده و بررسی های محیطی و درونی انجام شده
- تعیین اهداف بلندمدت سازمان در راستای نیل به چشم انداز
- مرحله دوم) ارزیابی موقعیت سازمان در محیط و تعیین نوع کلی استراتژی مناسب در راستای تعیین شاخص های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک به شرح زیر میسر می شود:
- تعیین ترکیب فعالیت های شرکت ( SBU ها ) در برنامه ریزی استراتژیک
- تعیین عوامل تعیین کننده قدرت اقتصادی، مالی، رقابتی و فنی و خدمت رسانی سازمان
- تعیین شاخص های ثبات محیط
- تعیین امتیازات مربوط به هریک از عوامل و شاخص های تدوین شده
- تعیین موقعیت سازمان در محیط
- تعیین نوع استراتژی سازمان
- مرحله سوم) شناسایی استراتژی ها بر اساس مدل بومی برنامه ریزی استراتژیک
- تعیین اطلاعات مورد نیاز بر مبنای مدل بومی برنامه ریزی استراتژیک و تدوین پرسشنامه ها
- گردآوری داده ها از طریق مصاحبه
- شناسایی استراتژی ها بر اساس شیوه تعیین شده در مدل
- مرحله چهارم)تعیین اولویت اجرایی (جذابیت نسبی) استراتژی های تدوین شده به منظور تعیین شاخص های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک از طریق مراحل زیر:
- ارزیابی هریک از استراتژیها
- اولویت بندی استراتژی ها برای اجراء
- تعیین ارتباط استراتژی های نهایی شده با اهداف کلان
- تدوین استراتژی های بخشی
- طراحی نقشه استراتژیک سازمان در امتداد مسیر تعیین شاخص های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک
- مرحله پنجم) شناسایی عوامل کلیدی موفقیت (KSF)، عوامل حیاتی موفقیت (CSF) و شاخص های کلیدی موفقیت (KPI)
- برگزاری جلسات با کمیته راهبری پروژه و مدیران ارشد و بحث در خصوص وضعیت عناصر مرتبط با وضعیت رقابتی، منابع سازمان و مشتریان
- تهیه فهرست عوامل کلیدی موفقیت (KSF) با تعیین حوزه هایی از فعالیتهای سازمان که می بایست توجه دائمی و دقیقی از سوی مدیریت به آن ها معطوف شود
- شناسایی عوامل حیاتی موفقیت (CSF) با تعیین عواملی که در رابطه با تحقق استراتژی سازمان پراهمیت ترین عوامل محسوب می شوند
- تدوین شاخص کلیدی عملکرد (KPI) جهت سنجش میزان موفقیت سازمان در رسیدن به اهدافشان و کنترل وضعیت فعالیت های حیاتی و بنیادی سازمان
- مرحله ششم) تدوین اهداف عملیاتی و برنامه های عملیاتی بر مبنای اهداف کلان و استراتژی ها
- تعیین اهداف عملیاتی (Objective) بر مبنای اهداف کلان سازمان در دوره های زمانی ذیل افق برنامه استراتژیک
- تعیین برنامه های عملیاتی جهت تحقق استراتژی های منتخب و دستیابی به اهداف عملیاتی
- همکاری با کمیته راهبری پروژه در تدوین شناسنامه هر یک از برنامه های عملیاتی با تعیین متولی اجرا، ناظرین، بودجه و منابع مورد نیاز، تهیه ساختار شکست کار، زمانبندی اجرا، شاخص های کنترل اجرا و ...
فاز چهارم) استفاده از شاخص های استراتژیک و جاری سازی استراتژی های تدوین شده
- مرحله اول) تدوین نقشه راه اجرای شاخص های استراتژیک برای استفاده از شاخص های استراتژیک و جاری سازی استراتژی های تدوین شده از طریق طی مراحل زیر میسر می شود:
- شناسایی عوامل و محدودیت های تأثیر گذار بر اجرای استراتژی ها
- بررسی مکانیزم های ارتباط با واحدهای مجری برنامه استراتژیک
- شناسایی سطوح تصمیمات استراتژیک و طبقه بندی تصمیم گیرندگان
- طراحی گام های اجرای استراتژی ها و تدوین نقشه راه
- تدوین فرایندهای اصلی و فرعی نظارت استراتژیک بر اساس نقشه راه
- مرحله دوم) سازمان دهی عوامل سیاست گذار، تصمیم گیر و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک
- تدوین شرح وظایف هر یک از عوامل سیاست گذاری، تصمیم گیری و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک
- مشاوره جهت انتخاب عوامل بر اساس حداقل شرایط احراز
- تهیه جدول نقش های عوامل سیاست گذاری، تصمیم گیری و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک بر اساس افراد منتخب
- مرحله سوم) آموزش عوامل سیاست گذار، تصمیم گیر و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک
- آموزش مبانی نظام مدیریت استراتژیک
- آموزش و تشریح برنامه استراتژیک تدوین شده و تبیین نقش ها و توجیه شرح وظایف عوامل
- مرحله چهارم) نظارت و راهبری اجرای برنامه های عملیاتی و ارزیابی شاخص های استراتژیک
- کنترل وضعیت پیشرفت اجرای فعالیت های اجرایی و تطبیق با پیش بینی ها
- تهیه گزارشات ادواری از انحرافات زمانی، هزینه های و فیزیکی برنامه های عملیاتی
- کنترل و اعتبار بخش داده های گردآوری شده در سنجش شاخص های استراتژیک
- تهیه گزارشات تحلیلی ارزیابی شاخص های استراتژی
- مرحله پنجم) آسیب شناسی و تحلیل مراحل جاری سازی استراتژیک و ارائه راهکارهای بهبود بواسطه استفاده از شاخص های استراتژیک
- جمع بندی و طبقه بندی مشاهدات و اطلاعات گردآوری شده در طول دوره پایش برنامه های عملیاتی و ارزیابی شاخص های استراتژیک
- تهیه گزارش آسیب شناسی و تحلیل عملکرد استراتژیک سازمان
- ارائه و اجرای راهکارهای بهبود عملکرد استراتژیک
کلام آخر
همانطور که در باب آن توضیحاتی ارائه دادیم، شناسایی شاخص های استراتژیک، کمک شایانی به حفظ و بقای سازمان می کنند. از جهت اهمیت این موضوع، در این مطلب 4 فاز مهم را که بایستی در جهت استخراج این شاخص ها مدنظر قرار داد، بیان کردیم. درصورتی که سازمان شما نیازمند طی مراحل فوق الذکر، برای پیاده سازی مدیریت عملکرد استراتژیک می باشد، می توانید با مشاوران ما در شرکت تحقیق و توسعه یسناپارس تماس حاصل فرمایید.